Pojęcie archeologii jako dyscypliny naukowej zostało zdefiniowane dopiero w połowie XIX wieku, niemniej zainteresowanie przeszłością w oparciu o jej materialne pozostałości jest możliwe do zaobserwowania już w Starożytności. Ciekawość dla widocznych ciągle ruin i wydobywanych początkowo przypadkowo, a później już intencjonalnie przedmiotów legła u podłoża podejmowanych pierwszych naukowych studiów przez humanistów epoki renesansu - zarówno w terenie jak i w oparciu o dostępne kolekcje zabytków. Zasadnicza zmiana w możliwości poznania świata starożytnego nastąpiła w połowie XVIII w., gdy odkryto i zaczęto prowadzić wykopaliska w Pompejach i Herkulanum. Nagły i gwałtowny przyrost zabytków, już nie tylko sztuki lecz także rzemiosła przyczynił się w znakomitym stopniu do rozwoju antykomanii czyli mody na antyk. Zabytki starożytne były nie tylko kolekcjonowane, lecz także powszechnie kopiowane, a motywy antyczne wykorzystywane do dekoracji wnętrz i przedmiotów codziennego użytku. Powszechne zapotrzebowanie na kontakt ze sztuką starożytną było jednym z elementów, które wpłynęły na rozwój ogólnodostępnych muzeów. Te ostatnie, utrzymywane nierzadko ze środków publicznych (British Museum, Luwr) zainteresowane pozyskaniem jak największej ilości zabytków, sponsorowały wykopaliska w obszarze Śródziemnomorza, których niezwykłe natężenie przypada na okres XIX w. Gwałtowny napływ zabytków miał z kolei wpływ na rozwój teorii badawczych, a jednocześnie, wraz z postępem nauki zaczęły być wdrażane nowe techniki eksploracji i dokumentacji. Pierwotne znaczenie terminu „archeologia” w odniesieniu do starożytności greckich i rzymskich, zaczęto rozszerzać o jej poddyscypliny powstałe w wyniku podziału obszaru zainteresowań (w ujęciu geograficznym i chronologicznym), zrodziły się wówczas takie określenia jak egiptologia, archeologia Bliskiego Wschodu, etruskologia, archeologia egejska, archeologia chrześcijańska, archeologia prowincji rzymskich. W XIX i na początku XX wieku archeologia stała się również narzędziem propagandy politycznej, wykorzystywana przez mocarstwa o ambicjach kolonialnych, zwłaszcza w krajach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Ważną rolę w rozwoju archeologii odegrali Polacy, których zainteresowania starożytnością rozwijały się podobnie jak w innych krajach zachodniej Europy. Po II wojnie światowej, dzięki staraniom Kazimierza Michałowskiego, została powołana Katedra Archeologii Śródziemnomorskiej, a polscy archeolodzy zaczęli prowadzić badania na wielu stanowiskach na obszarze szeroko rozumianego świata śródziemnomorskiego. W drugiej połowie XX wieku oraz w w. XXI w archeologia zyskała nowe perspektywy dzięki otwarciu się na nauki społeczne i ścisłe. Rozwój archeologii: nowe odkrycia i zabytki miały od Średniowiecza ogromny wpływ na rozwój kultury i sztuki. W świecie współczesnym jest to szczególnie widoczne w rozwoju X Muzy. Coraz częściej autorzy filmów, których akcja toczy się w realiach starożytnego świata uwzględniają najnowsze wyniki badań archeologicznych, tym samym wnosząc wkład w popularyzację wiedzy o antyku. Program zajęć: 1. Zainteresowanie przeszłością w starożytności i średniowieczu 2. Wczesne „podróże archeologiczne”, rola i forma zainteresowań antyku w Renesansie, badacze i kolekcjonerzy 3. Odkrycie świata starożytnego - wykopaliska w Pompejach i Herkulanum, Grand Tour i antykomania w dobie Oświecenia 4. Winckelmann i inni czyli badacze i teoretycy o sztuce starożytnej 5. Od prywatnych kolekcji sztuki antycznej do powstania wielkich muzeów 6. Rozwój wykopalisk (terytorialny i metodologiczny) od połowy XIX w.: Grecja, Włochy, Afryka Północna, Bliski Wschód i Azja Mniejsza; akty prawne regulujące działalność archeologiczną, szkoły archeologiczne w Atenach i Rzymie 7. Archeologia i jej specjalizacje: egiptologia, archeologia Bliskiego Wschodu, etruskologia, archeologia egejska, archeologia chrześcijańska, archeologia prowincji rzymskich 8. Archeologia w służbie propagandy, „archeologia kolonialna” 9. Polska szkoła archeologiczna w basenie Morza Śródziemnego, „archeologia śródziemnomorska” w Uniwersytecie Warszawskim. 10. Najnowsze osiągnięcia i metody badań w archeologii XX i XXI 11. Archeologia w życiu codziennym czyli o recepcji antyku w sztuce i literaturze (na wybranych przykładach)